ตับแข็ง (cirrhosis)
การตรวจเพื่อการคัดกรองในกลุ่มเสี่ยง
- Ultrasound of the liver หรือ Upper abdomen หรือ
- ตรวจระดับซีรั่ม AST, ALT, TB, albumin, CBC, PT-INR และ glucose ร่วมกับดัชนีมวลกาย เพื่อประเมินพังผืดตับ ได้แก่ การคำนวณ FIB-4 index หรือ
- Transient elastography เพื่อวัด liver elasticity
ผู้ป่วยกลุ่มเสี่ยง มีดังนี้
• ผู้ป่วยตับอักเสบเรื้อรัง (chronic hepatitis) จากสาเหตุต่างๆ ได้แก่ โรคไวรัสตับอักเสบบีหรือซีเรื้อรัง โรคตับจากการดื่มแอลกอฮอล์เรื้อรัง โรคตับคั่งไขมันที่ไม่ได้ เกิดจากแอลกอฮอล์ โรคตับแพ้ภูมิตนเอง (autoimmune liver disease) เป็นต้น
• ผู้ป่วยที่มีภาวะท้องมาน หลอดเลือดดำในหลอดอาหารโป่งพองหรืออาการทางสมองที่เกี่ยวข้องกับโรคตับ (hepatic encephalopathy)
การตรวจเพื่อการวินิจฉัย
- Transient elastography เพื่อวัด liver elasticity หรือ liver biopsy หรือ ultrasound of upper abdomen ร่วมกับ
- การตรวจเลือดวัดระดับ AST, ALT, ALP, total bilirubin, albumin, PT-INR, creatinine และ CBC ทุก 6 เดือน ร่วมกับตรวจหาสาเหตุ ได้แก่
- HBsAg, anti-HCV, ANA, SMA ทำทุกราย
- Ceruloplasmin กรณีสงสัย Wilson disease
- Ferritin และ transferrin saturation กรณีสงสัย Hemochromatosis
• เพื่อยืนยันการวินิจฉัยภาวะตับแข็ง
• เพื่อประเมินการทำงานของตับด้วย Child-Pugh-Turcotte score หรือ MELD score
• เพื่อหาสาเหตุของตับแข็ง
การตรวจเพื่อติดตามการดำเนินโรค
- การตรวจเลือดวัดระดับ AST, ALT, ALP, total bilirubin, albumin, PT-INR, creatinine และ CBC ทุก 6 เดือน
- Ultrasound of the liver หรือ ร่วมกับ AFP ทุก 6 เดือน
- การส่องกล้องทางเดินอาหารส่วนต้น (upper endoscopy)
• เพื่อประเมินการทำงานของตับด้วย Child-Pugh-Turcotte score หรือ MELD score ว่ามีลักษณะบ่งชี้ภาวะตับเสื่อมถอย (hepatic decompensation)
• เพื่อคัดกรองและเฝ้าระวังการเกิดมะเร็งตับ (hepatocellular carcinoma)
• เพื่อตรวจคัดกรองหาหลอดเลือดขอดในหลอดอาหาร (esophageal varices) แนะนำทำเฉพาะในรายที่มีเกล็ดเลือดต่ำกว่า 140,000 cells/mm3 ร่วมกับค่า Transient elastography
เกิน 20 KPA หรือร่วมกับมีผลอัลตราซาวน์แสดงว่ามีม้ามโตแล้ว